Na početku organizovane delatnosti savremene jugoslovenske kinematografije, 1945. godine, tokom administrativnog perioda upravljanja koji je trajao do 1951, organizaciona šema je bila preuzeta od sovjetske kinematografije. Država, kojoj je bilo stalo i iz kulturnih i iz političkih razloga da razvije sve oblasti domaćeg filma u potpunosti je kroz budžet finansirala „našu mladu kinematografiju“ koju bi najlakše mogli da prikažemo kao piramidalnu organizacionu konstrukciju. Na vrhu se nalazio Komitet za kinematografiju Vlade FNRJ (u rangu ministarstva) koji je u saradnji sa Odeljenjem za agitaciju i propagandu CK KPJ (Agitpropom) centralizovano rukovodio celom delatnošću. Njemu su odgovarali republički komiteti koji su po republikama rukovodili radom filmskih preduzeća i drugih ustanova kako u filmskoj proizvodnji, tako i u reproduktivnoj kinematografiji. Svi filmski radnici – a u Jugoslaviji ih je bilo nekoliko hiljada – bili su državni službenici, raspoređeni po platnim razredima, a poslovi su u svim oblastima ostvarivani prema planskim zadacima. Glomazna i skupa ova kinematografija administrativnog perioda je postavila temelje buduće domaće kinematografije, a posebno proizvodnje koja je svega desetak-petnaest godina kasnije afirmisala jugoslovenski film i filmsku umetnost. U okviru opštih promena u jugoslovenskom društvu i prelaska na sistem radničkog samoupravljanja, što je bila posledica odbijanja Rezolucije Kominforma i raskida sa Sovjetskim savezom, reorganizovana je i jugoslovenska kinematografija. Početkom pedesetih godina je ukinut Komitet za kinematografiju Vlade FNRJ i republički komiteti, prestalo je neposredno budžetsko finansiranje, sprovedena je decentralizacija, a od svih delova kinematografije se očekivalo da posluju po privrednom računu (rentabilno), s tim što je država i dalje pokrivala negativnu razliku u troškovima proizvodnje. U okviru decentralizacije filmska proizvodnja je razbijena na tri dela, po uzoru na neke zapadne zemlje (proizvodna preduzeća, tehničke baze i slobodne filmske radnike), što izazvalo je velike promene. Filmski umetnici i njihovi saradnici koji su bili stalno zaposleni u proizvodnji filmova (u Srbiji njih blizu hiljadu) prestali su da budu službenici preduzeća, već je bilo predviđeno da se kao slobodni stvaraoci (umetnici i njihovi saradnici) ugovorom vezuju za realizaciju određenog filma. Jednostavno – dobili su otkaze i našli se na ulici, dok su pripadnici druge dve delatnosti (proizvodna preduzeća i tehničke baze) i dalje imali status službenika, redovne plate i druge beneficije.
Da bi se ovi slobodni filmski radnici, od kojih su mnogi imali velike zasluge za pokretanje domaće filmske proizvodnje tokom prethodnog administrativnog perioda, nekako organizovali, osnovan je 5. marta 1950. godine Savez filmskih radnika Jugoslavije koji je pokrenuo organizovanje odgovarajućih udruženja filmskih radnika po republikama.
Tako je u Beogradu, 4. juna 1950. godine osnovano Udruženje filmskih radnika Srbije za čijeg je predsednika izabran filmski reditelj Radoš Novaković. Za razliku od drugih republika u kojima je bilo daleko manje zaposlenih u filmskoj proizvodnji, u Srbiji je Udruženju pristupio veliki broj filmskih radnika koji su prinudno postali slobodnjaci (iako je znatan i broj onih koji su dobili otkaze i našli se na ulici, pa su potražili posao u drugim delatnostima). Udruženje je za slobodnjake bilo jedina mogućnost za ostvarivanje nekog društvenog statusa i prava na zdravstveno i socijalno osiguranje. Ali, zbog velikog broja otpuštenih filmskih radnika, ubrzo je došlo (samo u Srbiji, odnosno Beogradu) do podele prvobitnog Udruženja filmskih radnika Srbije na dva udruženja: Udruženje filmskih umetnika Srbije (predsednik Radoš Novaković) u kome su bili malobrojni reditelji igranog filma, te afirmisani scenaristi, reditelji dokumentarnog filma, snimatelji, scenografi i slično, i Udruženje filmskih umetničkih saradnika koje je okupilo umetničke saradnike – asistente režije, snimatelje, reditelje dokumentarnog filma itd. (tzv. Malo udruženje). Kasnije se od ovog prvobitnog udruženja izdvojilo i Udruženje filmskih glumaca Srbije (1968), a kasnije i Udruženje
filmskih i televizijskih umetničkih saradnika Srbije (1983.).
Današnje Udruženje filmskih umetnika Srbije (akronim UFUS) legitimni je pravni naslednik Udruženja filmskih radnika Srbije i baštinik njegove bogate prošlosti.
Follow
