Taj kadar snimljen je u Beogradu, duž gotovo cele Knez Mihailove ulice, 11. avgusta po julijanskom, odnosno 24. avgusta po gregorijanskom kalendaru 1913. godine, u proizvodnji beogradskog preduzetnika Đoke Bogadnovića (1860-1915) vlasnika hotela i bisokopa „Kasina“ na Terazijama. Kadar kamere u vožnji koji prikazuje najlepšu i najstariju beogradsku ulicu od Kalmegdana do Terazija deo je veće dokumentarne filmske reportaže pod okvirnim naslovom Povratak srpskih pobednika i prikazuje svečanosti koje su u prestonici Kraljevine Srbije priređene povodom pobede u Balkanskim ratovima, trijumfalneparade srpske vojske i otkrivanja spomenika voždu Karađorđu na Kalemegdanu. Pred oko 10.000 praznično obučenih Bedograđana svečanost je počela na Slaviji, zatim je vojska marširala Nemanjinom, Karađorđevom i Pariskom do Kalemegdana, gde je kralj Petar otkrio spomenik svom dedi Karađorđu (nalazio je na mestu današnjeg spomenika zahvalnosti Francuskoj, a srušili su ga Austrijanci u Prvom svetskom ratu). Taj filmski materijal priprema najesen za publikovanje, na kompjuterski obrađenom DVD, Jugoslovenska kinoteka.
Kadar Knez Mihailove je zaista antologijski i zaslužuje da uđe ne samo u anale istorije filma nego i među najvažnije stranice novije srpske kulture, jer se u njemu stiču važna obeležja kraja XIX i početka XX veka, istorijske drame jednog naroda, urbane prošlosti i sadašnjosti Beograda i napose, evropske kinematografije. Glavni junak ovog snimka nisu ljudi i događaji nego cela glavna ulica, kičma starog jezgra srpske prestonice, čija prošlost seže do rimske Via Cardo. Kadar je snimio dobrom (verovatno Pateovom) kamerom učvršćenom na platformu automobila, podignutom na metar i po od tla, vešt i siguran profesionalac: vožnja je ujednačena i kontinuirana, brzina kretanja ravomerna, nema ni najmanjeg potresa ni smetnje, što su sve i danas standardi za izvođenje onoga što filmski profesionalci nazivaju „far“ (nem. „fahraufnahme“, engl. „tracking shot“ ili „“, srp. vožnja kamere pričvršćene na pokretnu platformu), a snimatelj, osim što kontroliše vožnju i vrti ručicu, pokreće svoj aparat i po vodoravnoj osi, levo i desno („švenkuje“), da bi što šire zahvatio ovaj svetsko-istrojski prizor! Kadar za istoriju!
Prvi srpski snimatelj: Slavko Jovanović
Ko je autor ovog snimka? Po svemu sudeći to je prvi srpski filmski snimatelj Slavko Jovanović (1887-1962), operater u bioskopima „Takovo“ i „Pariz“, koga je tajnama kamere podučio Luj Pitrolf de Beri, snimatelj prvih srpskih igranih filmova „Karađorđe“ u „Ulrih Celjski“ u prodkuciji Svetozara Botorića, ali postoje podaci da su se Beogradu tada zadesila i dva anonimna Pateova snimatelja i jedan ruski (Samson Černov), koji je sa Bogdanovićem snimao na balkanskom frontu, još u junu i julu iste godine.
Đoka Bogdanović
Kako bilo, ostavio nam je Đoka Boganović u nasleđe neprocenjiv istorijski dokument o svojoj epohi i Beogradu. Sa jednim jedinim prekidom (da se promeni traka u kameri) mi danas dobro vidimo konzervisanu i odlivenu u vremenu staru lepoticu i gotovo svaku njenu kuću, zapažamo odnose u urbanom kontekstu i svakodnevnom životu njenih stanovnika, koje niko ne može da oživi bolje od jednog jedinog dugog filmskog kadra, što je često sinonim za čistu filmsku dokumentarnost. Filmološki gledano, kuriozitet je utoliko veći što u celom svetskom filmu nema ovakvog primera stvarne i kontinuirane vožnje kamere na platformi na točkovima pre kraja 1913. godine! (Za prvog koji je upotrebio „far“ smatra se u istoriji filma italijanski režiser Đovani Pastrone u velikom istorijskom spektaklu „Kabirija“, ali se tamo radilo o snimanju u studiju, a film je izašao tek sledeće, 1914. godine, kada se Srbija već nalazila u novom ratu). Ako se vodi računa o tačnoj definiciji vožnje, dužini i kvalitetu, sinhronizaciji pokreta, profesionalnom umeću i istorijskom značaju snimka, onda se možda nalazimo pred otkrićem koje daleko prevazilazi naše okvire. Zato je grupa filmologa, digitalnih umetnika i prijatelja filma odlučilada ovu retku stogodišnjicu skromno obeleži u Umetničkom bioskopu Etnografskog muzeja danas, 23. avgusta 2013. godine.
Follow
